Dialect

Het Minsters dialect staat zoals alle dialecten onder grote druk. Het "zuivere" dialect, zoals wij dat van onze ouders en grootouders hebben horen spreken wordt door steeds minder Minsterklieten gebruikt. Vele woorden zijn verdwenen om de eenvoudige reden dat het onderwerp niet meer bestaat of gebruikt wordt.
De vele invloeden van buitenaf zoals school, tv, radio en internet maken het er niet eenvoudiger op. De mens beweegt zich ook meer als vroeger en veel verder dan ooit. Waar Brussel of de kust voor onze grootouders nog een hele reisbelevenis was en een verre bestemming, reist men nu de ganse wereld rond alsof het niets is.
Waar men vroeger huwde met een partner uit de eigen of omliggende gemeente is dat nu wel even anders. De dialecten van de omliggende gemeenten konden nog met elkaar verzoend worden zodat de invloed op het taaltje van de jonge kroost te verwaarlozen was. Hetzelfde kan niet gezegd worden als de partner uit de Noorderkempen of uit de Vlaanders komt. Om nog maar te zwijgen van het buitenland. Het is dan ook logisch dat het ABN of Algemeen Nederlands de enige oplossing was en nog steeds is.

Toch is er een kentering merkbaar. Het dialect wordt opnieuw gewaardeerd als plaatselijk erfgoed. De aandacht naar onze oude gebouwen en plaatselijke geschiedenis zet ook het dialect terug in het voetlicht. Men wil het terug leren spreken en lezen.
In deze rubriek zullen we proberen het Minsters dialect in al zijn vormen en kleuren te tonen.
Aandacht wordt besteed aan de schrijfwijze. Hoe zetten we die klanken op papier?
De woordenschat. Oude woorden en voorwerpen die niet meer gebruikt worden.
Verder de teksten in het dialect die verschenen zijn in het tijdschrift Tesi Samanunga, maar ook nog niet uitgegeven teksten van de vele losse medewerkers.

Schrijfwijze van het Minsters dialect

Trouwe lezers van het dialectverhaal in Tesi Samanunga wezen me er regelmatig op dat ze soms moeilijkheden hadden om sommige woorden te lezen. Mijn tip is dan: lees het hardop, dan gaat het beter. We kunnen echter niet zonder bijkomende leestekens. Toch willen we vooral accenten zoveel als mogelijk beperken. Maar… het AN heeft 42 klanken en ons dialect meer dan 80! We moeten dus samengestelde klinkers als ae (hae-hij) en ao (laot-laat) gebruiken.

Even oefenen en dan lukt het wel:

ae uitgerekte e zoals in het Franse 'père' laeve (leven), hae (hij), zaeg (zaag
ao o in het Franse 'alors' daog (dag), kraog (kraag), maoke (maken)
au/ou ou in 'vouw' of au in 'blauw' four (foor), maul (muil)
e gewone e  
e op het einde van een woord als doffe e spiële (spelen), laeve (leven)
ë doffe e Minstër, mëlk (melk)
ê als in bek, nek mêrt (markt), têrf (tarwe)
êê sleeptoon van de ê êêrm (arm), wêêrm (warm)
ei/ij Nederlandse ei of ij snei (sneeuw), knijn (konijn)
ie met naslag diër (deur), smiëd (smid), biële (blaffen)
oe met naslag stroët (straat), bloën (merel)
j zoals in 'haai' of 'oei' paajn (pijn), poejke (paardje)
sj zoals in 'sjaal' sjoun (schoon), sjoeklaot (chocolade)
zj zoals in het Frans 'Jean' zjeezëke (Jezus), këleizje (college)


Teksten in het dialect verschenen in Tesi Samanunga

De schrijfwijze van het dialect in de onderstaande artikels kan verschillen van de klankschrijfwijze zoals in de bovenstaande tabel aangehaald. Reden daarvoor is dat de recente tabel de schrijfwijze is van Frany Gregoor, auteur van het boek "De Minstërse Diksjënaer" en dat de artikels voor het opstellen van de tabel geschreven zijn.